Папата во писмо до свештениците: Што бара Господ од нас денес? Овој одговор постојано ми се враќа во молитва „Нашата свештеничка служба не се мери со пасторални успеси. Во центарот на нашиот живот не е ни безумната активност, туку неопходно е да останеме во Господа за да донесеме плод (сп. Иван 15)
Ви го пренесуваме целосниот превод на писмото што Светиот Отец Фрањо го упати до свештениците на Римската бискупија на 7 август 2023 година.
Почитувани браќа свештеници,
Би сакал да ви се обратам со мисли за придружба и пријателство и се надевам дека тоа ќе ве поддржи додека ја извршувате вашата служба, со нејзиниот товар на радост и труд, надеж и разочарување. Треба да размениме погледи полни со грижа и сочувство, учејќи од Исус, кој така гледал на апостолите, не барајќи од нив агенда диктирана од критериумот на ефикасност, туку нудејќи им ја својата грижа и освежување, одмор. Така, кога апостолите се вратиле од својата мисија, восхитени, но и уморни, Учителот им вели: „Дојдете и вие во осамено место и одморете се малку“ (Марко 6,31).
Мислам на вас во ова време кога, покрај летните активности, можете малку да се одморите, по пасторалната работа во изминатите месеци. И пред сè, би сакал да ја повторам мојата благодарност: „Ви благодарам за вашето сведочење и вашето служење. Ви благодариме за скриеното добро што го правите, и за простувањето и утехата што ги споделувате во Божјото име… Ви благодарам за вашата служба, која често се извршува со голем труд, со мало признание и која не секогаш е разбрана“ (Хомилија на светата Литуригија со посвета на миро, 6 април 2023 година).
Покрај тоа, нашата свештеничка служба не се мери со пасторални успеси (самиот Господ имал сè помалку и помалку како што одминувало времето!). Во центарот на нашиот живот не е ни безумната активност, туку неопходно е да останеме во Господа за да донесеме плод (сп. Иван 15). Тој е нашето освежување (сп. Матеј 11,28-29). А нежноста што нè утешува извира од Неговата милост, од добредојденото „magis“ – изобилството на Неговата благодат што ни овозможува да продолжиме напред во нашето апостолско дело, да поднесуваме неуспеси и падови, да се радуваме на едноставноста на срцето, да бидеме кротки и трпеливи, секогаш да почнуваме одново и да се движиме одново, за да можеме да стигнеме до другите. Навистина, нашите неопходни „моменти на полнење“ (н.з. батеријата) се случуваат не само кога се одмараме физички и духовно, туку и кога се отвораме за меѓусебни братски средби: братството утешува, нуди простор за внатрешна слобода и нѐ спречува да се чувствувам осамени пред предизвиците на службата.
Во овој дух ви пишувам. Чувствувам дека патувам со вас и би сакал да чувствувате дека сум блиску со вас во радостите и тагите, во плановите и неволјите, во горчината и пасторалните утехи. Пред сè, ја споделувам со вас желбата за заедништво, емотивно и делотворно, додека секојдневно се молам оваа наша Мајка, Римската Црква, повикана да претседава со другите во љубов, да го негува скапоцениот дар на заедништвото пред сè во себе, правејќи да р’ти во различни реалности и чувства од кои е исткаено. Нека Римската црква биде пример за сочувство и надеж за сите, секогаш со своите пастири, навистина секогаш подготвена и волна да го (прошири) Божјото простување, како реки на милосрдие кои ја гасат жедта на денешното човештво.
И сега, драги браќа, се прашувам: Што бара Господ од нас во ова наше време, каде нè води Духот кој нè помаза и нè испрати како апостоли на Евангелието? Ова ми се навраќа во молитвата: Бог бара од нас да одиме до крај во борбата против духовната световност. Отец Анри де Лубак на текст од неколку страници, а ве повикувам да го прочитате, ја дефинира духовната световност како „најголема опасност за Црквата – за нас, кои сме Црква – најперфидното искушение, она што повторно и повторно се појавува, подмолно, кога другите искушенија се поразени“. И додаде зборови кои ми изгледаат како да удираат по глава: „Ако оваа духовна световност ја нападне Црквата и работи за да ја расипе, поткопувајќи го самиот нејзин темел, тоа би било бескрајно попогубно од секоја обична морална световност“ (Медитација за Црквата, Милано 1965, 470).
Тоа се работи за кои сум потсетил и во други прилики, но би сакал да ги повторам, сметајќи ги за приоритет: Духовната световност всушност е опасна затоа што е начин на живот што ја сведува духовноста на привид: искушува да бидете „трговци со духот“, луѓе облечени во свети форми и кои во реалноста да размислуваат и дејствуваат според духот и модата на светот. Ова се случува кога ќе дозволиме да нѐ зароби заводливоста на минливото, просечноста и навиката, искушенијата на моќта и општественото влијание. А тоа дополнето со суета и нарцисоидност, доктринална непопустливост и литургиска естетика, форми и начини на кои световноста „се крие зад појавата на побожност, па дури и љубов кон Црквата“, но всушност „се состои да не се бара Господ, туку човечка слава и лична благосостојба“ (Evangelii gaudium, 93). Како во сето тоа да не се препознае ажурирана, модерна верзија на оној лицемерен формализам, кој Исус го препозна и го виде во одредени религиски авторитети од неговото време и кои го натераа да страда можеби повеќе од било што друго за време на неговото јавно делување?
Духовната световност е „суптилно“ искушение и затоа е уште поподмолно. Навистина, продира, и е многу свесно и одлучно како да се сокрие зад добриот изглед, дури и во рамките на „религиозните“ побуди и мотивации. Па дури и да го препознаеме и да го избркаме од нас, порано или подоцна повторно се појавува, маскиран на поинаков начин. Како што вели Исус во Евангелието: „Кога нечист дух ќе излезе од човека, тој оди преку безводни места и бара спокој; и не наоѓајќи вели: Ќе се вратам во домот свој, од каде што излегов. Па, штом дојде, го наоѓа изметен и уреден. Тогаш оди и доведува други седум духови, полоши од себе, и кога влезат, живеат таму; и последната состојба на тој човек ќе му биде полоша од првата” (Лука 11,24-26). Потребна ни е внатрешна будност за да ги чуваме нашите умови и срца, да го нахраниме очистувачкиот пламен на Духот во нас, бидејќи световните искушенија се враќаат и „чукаат“ внимателно и учтиво: „Тоа се „елегантни демони“: влегуваат глатко, а при тоа воопшто да не сме свесни (Обраќање до Римската курија, 22 декември 2022 година).
Сепак, би сакал да се задржам на еден аспект од оваа световност. Кога ќе влезе во срцето на пастирот, добива посебна форма, имено, онаа на клерикализмот. Простете ми што се повторувам, но како свештеници мислам дека ме разбирате, бидејќи и вие го споделувате она во што верувате со срце, во склад со таа добра, типично римска (романичка!) доблест, според која искреноста на усните извира од срцето и има вкус на срцето! И јас, како постар човек, сакам од сѐ срце да ви кажам дека ме загрижува кога запаѓаме во облици на клерикализам; кога, можеби несвесно, им даваме на луѓето причина да видат дека сме супериорни, привилегирани, поставени „горе“ и затоа одвоени од останатиот свет Божји народ. Како што еднаш ми напиша еден добар свештеник: „Клерикализмот е симптом на свештеничкиот и лаичкиот живот во искушение да се живее улога, а не вистински, реален однос со Бога и браќата“. Накратко, означува болест поради која го губиме сеќавањето на крштевањето кое сме го примиле, оставајќи го во позаднина, некаде зад нас, нашата припадност на истиот Свет народ и нè води, т.е.заведува живееме и практикуваме авторитет во различни форми на моќ, не сфаќајќи ја дволичноста, без понизност, туку со далечни и надмени ставови.
За да се ослободиме од тие напасти, добро е да слушаме што им кажува пророкот Језекиил на пастирите: „ Вие јадевте масно месо и се облекувавте во волна, колевте угоени овци, а стадото не го пасевте.. Слаби не поткрепувавте, болни не лекувавте, ранети не преврзувате, истерани не враќавте и загубени не баравте, а управувавте со нив преку насилие и жестокост“ (34,3-5). Зборува за „масно“ и „волна“, што храни и загрева. Затоа, ризикот што Словото го става пред нас е да се храниме себеси и нашите сопствени интереси, обезбедувајќи си удобен живот за себе.
Секако, како што потврдува свети Августин, пастирот мора да живее и благодарение на поддршката што ја нуди млекото на неговото стадо; но како што коментира епископот од Хипо: „Нека земат од млекото на своите овци, нека го добијат она што е потребно за нивните потреби, но нека не ја занемаруваат слабоста и немоќта на овците“. Нека не бараат никаква корист за себе, за да не изгледа дека го проповедаат Евангелието за своја потреба и немаштина; туку нека ја дадат светлината на вистинските зборови за човечко просветлување“ (Беседа на пастирите, 46,5). Слично зборува Августин и за волната, поврзувајќи ја со почести: волната што ги покрива овците може да нè натера да размислуваме за сè со што можеме надворешно да се украсуваме, барајќи пофалби, углед, слава, богатство од луѓето. Големиот латински отец пишува: „Кој дава волна, дава чест“. Токму тоа се двете работи со кои душогрижниците се хранат себеси, а не овците, тие бараат од народот – корист за задоволување на сопствените желби, наклонетост, како и чест и пофалби“ (46,6). Кога се занимаваме само со млекото, мислиме на сопствената лична корист; кога опсесивно бараме волна, размислуваме да го негуваме нашиот имиџ и да го зголемиме сопствениот успех. И на тој начин го губиме свештеничкиот дух, ревноста за служење, копнежот да се грижиме за луѓето и на крајот судиме за световните лудости: „Што имам јас со тоа? Секој нека прави што сака; мојата храна е обезбедена, но и мојата чест. Имам доволно млеко и волна, па секој нека прави што сака“ (46,7).
Загриженоста се фокусира на „јас“: на сопственото издржување, на сопствената потреба, пофалбите што ги примаме за себе наместо славата Божја. Така се случува во животите на оние кои се лизгаат во клерикализам: го губат духот на величење и пофалба затоа што го изгубиле чувството за милост, го губат восхитот за бесплатноста со која Бог ги сака, онаа доверлива и посветена едноставност на срцето што нè тера да ги подадеме рацете кон Господа, очекувајќи храна од Него во вистинско време (сп. Псалм 103,27), свесни дека без Него не можеме ништо (сп. Иван 15,5). Само кога живееме со таа бесплатност, можеме службата и пасторалните односи да ги живееме во духот на служењето, во согласност со Исусовите зборовите: „Бесплатно добивте, бесплатно давајте!“ (Матеј 10,8).
Мораме да се угледаме токму на Исус, на сочувството со кое Тој гледа на нашето рането човештво, на бесплатноста со која го даде Својот живот за нас на крстот. Еве го секојдневниот противотров на световноста и клерикализмот: да се гледа во распнатиот Исус, да се гледа секој ден во Оној што се испразни и се понижи до смрт (сп. Филипјаните 2, 7-8). Го прифати понижувањето за да нè подигне од падовите и да нè ослободи од силата на злото. На тој начин, гледајќи ги Исусовите рани, гледајќи Го понижен, учиме дека сме повикани да се даруваме себеси, да станеме леб што се прекршува за гладните, да го делиме патот заедно со уморните и угнетените. Ова е свештеничкиот дух: да се направиш себеси слуга на Божјиот народ, а не господари, да се мијат нозете на своите браќа, а не да се газат со своите нозе.
Затоа, да бидеме будни и да се чуваме од клерикализмот. Нека ни помогне апостол Петар да се отргнеме од тоа, кој како што нè потсетува преданието, дури и на смртта се понизи со главата надолу, за да се угледа на својот Господ. Од тоа нека нè заштити апостол Павле, кој заради Христа Господ ги сметаше за отпад сите придобивки и удобности на животот и светот (сп. Филипјаните 3,8).
Клерикализмот, знаеме, може да го погоди секого, дури и мирјаните и пасторалните работници: навистина, може да се прими „свештенички дух“ во вршење на служби и харизми, живеејќи го сопствениот повик на елитистички начин, завиткан и замоткан во сопствена група и подигање ѕидови нанадвор, развивање на посесивност на односите во поглед на улогите во заедницата, негување на арогантни и фалбаџиски ставови кон другите. А симптомите се навистина губење на духот на обожување и пофалба, како и радосна бесплатност, додека ѓаволот се вовлекува негувајќи приговарање, негативност и хронично незадоволство од она што е погрешно, а иронијата станува цинизам. Но, на тој начин, се препуштаме на климата на критика и гнев што ја шириме околу нас, наместо да бидеме тие што со едноставност и кроткост, со добрина и почит им помагаат на нашите браќа и сестри да излезат од живиот песок на нетрпеливост.
Во сето тоа, во нашите слабости и недостатоци, како и во денешната криза на верата, да не се обесхрабруваме! Де Лубак заклучува велејќи дека Црквата „дури и денес, и покрај сите наши нејаснотии […], е како Девица, Светата Тајна на Исус Христос“. Ниту еден дел од нашето неверување не може да ја спречи да биде „Божја Црква“, „слугинка Господова““ (Размислување за Црквата, 472).
Браќа, тоа е надежта што ги потпомага нашите чекори, ги олеснува нашите товари и дава нов поттик на нашата служба. Да ги засукаме ракавите и да ги свиткаме колената (вие кој можете!): Да се молиме на Духот еден за друг, да молиме да ни помогне да не паднеме, ниту во личниот живот, ниту во нашата пасторална работа, во таа религиозна појавност полна со многу работи, но празни од Бога, така што нема да бидеме само служители на Светиот, туку и жестоки навестители на Евангелието, не „државни клерици“, туку пастири на народот. Ни треба лично и пасторално преобраќање.
Како што рече еднаш патер Конгар, не станува збор за враќање на правилното светкување или обновување на надворешните церемонии, туку за враќање на изворите на Радосната вест, за откривање свежи сили и енергија за надминување на навиките, за вбризгување нов дух во старата црковна установа, за да не завршиме како Црква „богата со својот авторитет и сигурност, но премалку апостолска и просечна евангелска“ (Vera e falsa riforma della Chiesa, Милано 1972, 146).
Ви благодарам што ќе искажете ‘добредојде’ за овие мои зборови, размислувајќи за нив во молитва и пред Исус во секојдневно обожавање. Можам да ви кажам дека потекнуваат од моето срце и љубовта што ја имам кон вас. Да продолжиме напред со ентузијазам и храброст: да работиме заедно, меѓу свештениците и со нашите браќа и сестри мирјани, иницирајќи синодални перспективи и патишта кои ќе ни помогнат да се ослободиме од световните и „клерикалните“ сигурности, понизно да бараме пасторални патишта вдахновени од Светиот Дух, за да стигне до сите навистина Господовата утеха.
Се молев за вас пред иконата на Salus Populi Romani. Ја замолив Богородица да ве чува и да ве заштити, да ги исуши вашите тајно пролеани солзи, да ја обнови радоста на службата и секој ден да ве прави да бидете пастири вљубени во Исус, подготвени да се жртвувате неизмерно себеси и своите животи од љубов кон Исус. Ви благодарам за она што го правите и за тоа што сте. Ве благословувам и ве придружувам во молитва. И ве молам, не заборавајте да се молите за мене.
Братски,
Лисабон, 5 август 2023 година,
На празникот осветувањето на базиликата Света Марија Велика
Фрањо
(Папата Фрањо го потпиша писмото во Лисабон на 5 август 2023 година, на празникот осветувањето на базиликата Света Марија Велика, а Канцеларијата за печат на Светиот Престол го објави во понеделник, 7 август)
Ватикан њуз/к.мк
