Божиќните пости започнуваат на 28 ноември, време кога христијаните вложуваат посебни напори да се подготват за светлиот празник Божиќ. Се нарекува и Филипов пост, бидејќи почнува по 27 ноември – веднаш по празникот на светиот апостол Филип. Овој пост е воспоставен за денот на Рождеството Христово да се очистиме со покајание, молитва и воздржаност, да го олесниме и смириме телото, да ги зауздаме желбите и да ги разоружаме страстите.
Како е воспоставен Божиќниот пост
Воспоставувањето на Божиќните пости, како и другите повеќедневни пости, датира од првите времиња на христијанството. Од четвртиот век, свети Амвросиј Милански, Филастриј и блажениот Августин во своите дела го спомнуваат божикниот пост. Во петтиот век, Лав Велики пишувал за Божиќните пости. Во почетокот, Божиќниот пост за некои христијани траел седум дена, за други малку подолго. На соборот од 1166 година, цариградскиот патријарх Лука и византискиот император Мануил, донеле одлука сите христијани да постат четириесет дена пред големиот празник Рождество Христово.
Кога почна да се слави Божиќ
Почетокот на овој празник датира уште од апостолските времиња. Во Апостолските списи се вели: „Чувајте ги, браќа, празничните денови и, пред сè, денот на Рождеството Христово, што така го празнувате на 25. ден од десеттиот месец“ (декември). Во вториот век, денот на Божиќ, се слави на 25 декември, вели Климент Александриски. Во третиот век, празникот Рождество Христово го спомнува свети Иполит Римски. За време на гонењето на христијаните од страна на Диоклецијан, во почетокот на четвртиот век, во 303 година, на самиот празник Рождество Христово, во храмот биле запалени 20.000 никодимски христијани. Кога Црквата стекнала слобода и станала доминантна во Римската империја, празникот Рождество Христово го среќаваме во целата Црква, како што може да се види од учењето на свети Ефрем Сирин, свети Василиј Велики, Григориј Богослов, Григориј Ниски, Свети Амвросиј, Иван Златоуст и другите отци на Црквата од четвртиот век. Никифор Калист, писател од седумнаесеттиот век, пишува во својата црковна историја дека царот Јустинијан го воспоставил празнувањето на Божиќ низ целиот свет во шестиот век.
Во петтиот век, цариградскиот патријарх Анатолиј, во седмиот Софрониј и Андреј Ерусалимски, во осмиот свети Иван Дамаскин, Козма Мајомски и Герман, цариградски патријарси, во деветтиот век, Преподобниот Касиј и други чии имиња ни се непознати, напишале многу свети химни за празникот Рождество Христово, кои и денес се употребуваат во храмовите за да се прослави светлиот празник.
За исправноста на нормата на постот, преподобните Варсонофиј и Иван го даваат следното упатство: во извршувањето на делата, бидејќи оваа слабост не треба да биде, а ако тоа не ви наштети, тогаш вашиот пост е правилен.
Митрополитот Инокентиј вели: „Имаше примери дека дури и монасите, како што е свети Иван Лествичник, јаделе разни јадења, па дури и месо во секое време“.
Светците и постот
Преподобниот Макариј Велики никогаш не пиел вино. Меѓутоа, кога ги посетувал другите монаси, не се воздржувал пиење вино, криејќи ја својата воздржаност. Но, неговите ученици се обиделе да ги предупредат домаќините, велејќи им: „Ако пие вино од вас, знајте дека кога ќе се врати дома, ќе се лиши и од вода“.
Старецот Леонид Оптински еднаш морал да живее неколку дена кај епархискиот епископ. Трпезата била полна со многу риби и разновидни вкусни јадења, во потполна спротивност со скромниот скитски оброк во Оптинската пустина. Старецот не ја одбил вкусна храна, но кога се вратил во Оптина, се лишил од храна неколку дена, како да ја надополнувал воздржаноста што ја изгубил кај гостите.
Во сите случаи кога за време на постот треба да се јаде со други, послаби браќа, по примерот на светите отци не треба да ги прекоруваме со своето воздржување.
Сега зборуваме за постот за да го направиме нашето тело полесно и таинствено, поспособно за духовни подвизи. И Господ Исус Христос ја освети ова одредба на Црквата со неговиот четириесетдневен пост, а постот ни стана спас, иако поради нашата слабост не го правиме како што треба. Но, треба да веруваме дека нашето битие, преку четириесетдневниот пост, ќе се очисти и ќе стане способно за духовни чувства. Мораме да веруваме дека постот ќе не спаси, не поради нашите дела, туку поради благодатта која му е својствена.
Господ Исус Христос вели: „Но вам, што слушате, ви велам: љубете ги непријателите свои; правете им добро на оние што ве мразат; благословувајте ги оние што ве навредуваат! На оној, што ќе те удри по едниот образ, заврти му го и другиот; а на оној, што сака да ти ја земе горната облека, подај му ја и кошулата. Секому, кој ти бара, подај; а од оној, што зема од тебе нешто, не сакај да ти врати!“ (Лука 6,27-30).
За време на постот, нашиот вообичаен пост се состои од исповедање на гревовите и светата тајна Причест, покрај благодатните дарови што ни се дадени во сето тоа, нè потсетуваат и нè водат кон покајанието што човекот мора директно да го донесе на Господа, во длабоко познавање на неговиот пад и најголема грешност на неговото битие. Затоа, да не се плашиме од постот и од помислата дека можеби постиме погрешно, туку да се радуваме што го запазуваме!
Од Духовен ѕвон/адаптација к.мк
