Матеј Сакоман е професор по психологија, експерт во областа на човечки ресурси и раководител на компанијата „Ресисто“. (…) Со него разговаравме за новата болест, предизвиците и тешкотиите со кои се соочуваме и како да се справиме со нив, но и како да останеме психички здрави во новите околности. Подолу се извадоци од интервјуто; може да биде благослов и охрабрување за сите нас!
Професоре Сакоман, како гледате на изминатото време кога многу од она на што бевме навикнати ни е скратено? Што мислите, кои се позитивните последици од оваа состојба?
На прашањето како гледам на изминатото, многу сеќавања ми паѓаат на ум. За мене лично, животот не се промени многу во практична смисла на дневната рутина, освен во моментот на земјотресот овие две недели. Научив да живеам на специфичен начин и така минуваат деновите, месеците и сега годините. Она што сега е поразлично е малку почеста борба со чувството на неуспех, недостаток на визија со оглед на тоа што мојот поглед напред е обвиткан во завеса и сакам да гледам. Не знам што ќе се случи со мојот бизнис – компанијата или што ме чека, но верувам дека мојата компанија ќе се издигне со длабоки корени, се надевам на овој живот. За нас претприемачите, работата е професија, нашите компании се нешто како член на семејство, па помислата за нов почеток (затворање компанија и вработувањата) или за промена, носи многу бунт, тага и страв во мене. И треба да се проголта многу горчина во разгледувањето на секоја реалност што е можна за да се прифати во мир.
Затоа мојот прв одговор е личен. Не размислував премногу, но се обидував да преживеам од ден во ден барајќи ги решенијата што ги имам и се надевав дека ќе дојде ново – она што засега ме надминува. Самиот човек ја менува сијалицата додека ја чека пролетта. Да речеме дека ја чекам таа пролет и се надевам дека лично не е нешто подалеку. Верувам дека разочарувањата во животот се резултат на лични очекувања, сопствена чувствителност на нечија личност и „срце“. Поминав низ многу разочарувања во последните десет години, така што воопшто не го доживував сето ова што се случуваше како нешто многу поразлично од друга ставка, удар и предизвик што треба да го преживеам и да излезам на виделина, без горчина во мене. Чувствував тага многу пати; и оваа криза, како и многу претприемачи, ми нанесе „рана“ што ја прифатив и живеам. Сега ќе кажам нешто како психолог. Луѓето кои се екстровертни е потешко да се справат со вакви ситуации. Близината со луѓе ги исполнува. Исто така, оние кои имаа големи цели и планови, сигурно мораа да дишат повеќе од луѓето кои некако го живеат секојдневието без никакви очекувања. Луѓето со анксиозни нарушувања не се плашат само од реалното, туку и од она што е можно, па затоа за нив пандемијата и земјотресот се голем залак затоа што откри можност за безброј катастрофи кои се надвор од контрола. Позитивната работа е што овие ситуации го прават човекот „понормален“ и можеби не лекуваат некако. Некако кризата нè поврза, нѐ обедини како око на нешто за што целиот свет има емпатија и сочувство. Стануваме почувствителни кон другите, барем во теорија. Во пракса, ова често паѓа во вода, па во продавниците има кавга. Како што рекоа за еден голем човек, дека тој го сака човештвото, но тој не го сакаше човекот до него. Мислам дека оваа ситуација нè облагородува. Луѓето се принудени да размислуваат, да излезат од себе, да се прилагодат, да се ослободат и, на крајот, да издржат. Да се живее некако поскромно. Предизвик ќе бидат 200.000 невработени лица. На почетокот моето срце ќе почнеше да чука силно од страв од таа помисла,но сега сум добро.
Бидејќи сте психолог, дали од вас бараат помош, совет како да се функционира во новите околности? Што ги советувате најчесто?
Клучното прашање е – што ќе правиш? Секоја секунда, минута или час имате избор. определување. Што ќе правиш? На крајот, сè се сведува на тоа прашање. Добро, што правите секој час, ден, па дури и минута? Дали придонесувате со вашите мисли и постапки во околината околу вас? Дали имате увид во тоа што тој може да стори во време на криза? Можеш ли ти да ги утешиш своите соседи? Можете ли вие да барате решенија и да дејствувате социјално? Можете ли да бидете оној кој размислува за животот и се обидува да научи нешто за себе од новата ситуација? Сигурно можете да прочитате и да научите нешто корисно. Сигурно можете да напишете нешто мудро. Сигурно може да пораснете во духовноста и мудроста. Како ќе го пребродам ова? Дали ќе го поминам ова со крената глава, прифаќајќи секој час, ден и недела задржувајќи го својот фокус и знаејќи дека, и покрај дождот, темнината, студот и снегот, конечно пролетта доаѓа? Таа треба да биде добредојдена. Треба да издржите. Треба да создавате и да бидете креатор. Спротивното е очај, обвинување и уништување. Поминете низ ова со крената глава, колку што можете. Секогаш можете да направите добро, без оглед колку е мало, наместо да гледате во негативноста.
Оставам секој прво да ми ја раскаже својата приказна, тешкотиите и емоциите. Потоа поставувам прашања со кои се надевам дека ќе ги репрограмираат очилата преку кои луѓето гледаат во светот. Тогаш толкувам нешто со домашна работа ако некој има желба. Важно е луѓето да најдат или да откријат нова улога во кризни периоди. Кога ќе сфатат дека во суштина трошат многу енергија на жалење наместо да ја насочат својата енергија кон некоја цел, тогаш тие се на добар пат. Треба да се открие каде може да им се даде на другите и да се извлече од себе. Нешто што вреди да се живее и што ме радува. Оние кои не ја наоѓаат својата улога во кризата, влегуваат во компулсивно и невротично однесување. Оние кои ја откриле својата улога, кои имаат свои цели, со нетрпение го очекуваат секое утро кога ќе станат и да дадат сѐ од себе. Прашањата за сите се: Која е вашата улога во ова? Кои се три добри работи што можете да ги направите во наредниот час? Што ве прави среќни во животот, што би сакале да правите кога ќе помине кризата? Во што си добар. Кој е првиот чекор? Што можете да постигнете до крајот на неделата? Што добро можете да направите за себе и за другите? Која книга можете да ја прочитате? Кој дел од вашиот живот може или сакате да го поправите? Исто така, има ли молитва или некои други алатки за нехристијани, како утринска благодарност.
Kога треба да ја почитуваме социјалната дистанца и другите правила… Како можеме да избегнеме негативност и да останеме психички здрави и покрај сето тоа?
Многу луѓе што ги познавам воопшто не ги читаат вестите или тоа го прават еднаш дневно. Лично, гледам портали еднаш дневно за да ги утврдам безбедносните рамки и да се информирам. За цело друго време, јас сум посветен на своите должности и цели. Ако денот траеше 30 часа, ќе беше краток за мене. Вирусот не е и никогаш нема да биде смислата на ничиј живот. Тој лично ми наруши некои од моите планови, но по разочарувањето ме направи пофлексибилен и продолжуваме понатаму. Кој знае „зошто живее?“ Не е губење време. Кој го изгубил она за што живее, треба да најде нови цели и повторно да живее за тоа и да потроши што е можно помалку време на сè без цел и цел, особено на Интернет и портали, без разлика дали се секуларни или религиозни. Како што рече Стјепан Радиќ: „Не брзај како гуски во магла“. Ова можеме да го примениме во новиот контекст на бесцелното гуглање. Препорака – рутина наутро и навечер. Тоа е основна рамка во која можеме да најдеме сила и која ни помага да работиме на нашите цели во корист на човештвото.
Дали ние како верници треба да имаме поинаков став кон она што се случило и последиците што сигурно ќе се почувствуваат за некое време?
Лично, мислам дека последиците од ова ќе бидат несфатливо големи, иако можеби грешам. Срцето на светот како што е сега е длабоко засечено. Срцата на Американците беа скршени кога паднаа кулите близначки; ова е пресек во сите структури на целата планета. Треба да имаме став дека знаеме што правиме, а тоа значи дека секогаш правиме добро и го исполнуваме денот. Стануваме, одиме, живееме и правиме што можеме, како и секогаш. Ова го гледам како можност за претприемништво во смисла дека секој може да биде претприемач. На крајот на краиштата, нашиот Бог има посебен план за секого, неопиплив и совршен. Да се подготвиме за претприемачкиот дух и авантурата на љубезност и изненадувања. Гледате, рамките и пакувањето на животот се менуваат, но ставот е ист затоа што нашиот Исус Христос е секогаш ист. Станува и оди напред и го прави она што може, знаејќи дека на крајот сè ќе биде добро. Апсолутно добро. Нашата позиција треба да биде дека ова е голем историски настан, епохален настан што ние како генерација имавме можност и чест да живееме достоинствено и преку кој стекнавме искуство. Вие нема да можете да разликувате многу Велигдени во вашиот живот едни од други, додека сите ќе го паметат ова додека се живи.
Ако ја разгледавме ситуацијата на овој начин, би можеле да ја разбереме оваа криза како еден вид „повик за будење“…
Претпоставувам дека тој повик е секогаш таму, секој ден, но можеби сега се слуша појасно. Идеална можност е да го почувствувате повикот кога има голема потреба да се види, многу полесно отколку кога не се гледа. Сигурно после ова ќе излезат многу книги, иницијативи, нови кариери, херои, итн. (… Сакале или не), ова е идеална можност да ги подобриме нашите односи со ближните и со самиот Бог. Да, добро, ако е потребно и да се скараме, но тогаш стануваме подобри. Исус е многу поголем, многу посилен и многу поблизок отколку што мислиме. Тој е најпрекрасното, најшармантното и најгенијалното битие кое се занимава со секој од нас како да сме единствената работа што постои во космосот, и нема подобар психолог. Бидете сигурни да го прашате: „Што треба да научам од ова?“
Интерјуто го водеше Габриела Јурковиќ/book/к.мк
