Четириеседневницата како духовна борба
Литургискиот календар денес нѐ воведува во еден период, на Великиот пост, за време во кој Црквата нѐ повикува духовно да се подготвиме за прославување на Пасхата. Четириесетте денови се во спомен на четириесетте денови што ги поминал Исус во пустината, и ова време е особено соодветно за духовни вежби, поклонички патувања и покајнички литургии, како и за доброволно лишување, како што се постот и милосрдието. (…)
Една од алатките која Црквата ни ја нуди за да ја живееме Четириеседневницата како патување кон Пасхата е духовната борба. Една тема, која за жал, денес е малку застарена и малку подзаборавена. Но тоа е тема која, за минатите христијански генерации, сочинува една од најнеопходните алатки за формирање на зрели христијани. Впрочем, секој од нас треба да направи духовна борба во самиот себе за да не биде послушен на растроените импулси, на импулсите кои се вдомени внатре во нас, на животинскиот инстинкт кој е во нас и кој не смееме да го заборавиме. Патот на очовекувањето нѐ става пред можност на избор, каде може да кажеме „не“; но исто така е еден пат на кој, дури и по висока цена, неопходно е слободно да кажеме „да“. Еве, духовната борба – според целата христијанска традиција почнувајќи од свети Павле, кој ни зборува повеќе пати во своите Посланија – е против демонот и силите на злото, кои постојано нѐ поттикнуваат.
Како може конкретно да ги идентификуваме овие сили на злото?
Во рамките на оваа духовна борба пред монашката традиција практикувала борба против „страстите – мајка“, кои се сексуалноста, посесивноста и доминацијата. А потоа како последица децата на овие „страсти – мајка“ се седумте смртни гревови. Во тој случај станува збор дека треба да се направи вистинска борба затоа што не треба да се прифатат искушенијата, туку да се победат за да се биде послободни и пред сѐ поспособни за љубов.
Уште од еврејската традиција, а потоа и во христијанската традиција, постот бил исполнет со различни значења во зависност од периодот. Денес ние го подразбираме поразлично од минатото, кога постот едноставно бил умртвување, премин преку апстиненцијата, преку напорот, преку страданијата со цел да се добие поцврст карактер. Сензибилитетот за нас современиците нѐ прави да го разбереме постот од една страна како алатка за да покажеме дека сѐ уште сме господари на нашето тело. За нас кои живееме во еден богат и конзумистички свет, да се пости значи да си наметнеме една трезвеност со цел да го споделиме со другите. Тоа е една форма на проширување на добротворната љубов. Тоа е пост каков што барале пророците уште во Стариот Завет. Тоа е пост предложен од Исаија; кој се состои во обезбедување на потребите на гладните, во ослободување на угнетените, во помагање на оние кои немаат ништо.
„Кога постите, не бидете жалосни како лицемерите, зашто тие си ги праваат лицата мрачни, за да се покажат пред лугето дека постат“ (Мт 16,6). Колку е важно да го прифатиме овој текст од Евангелието за да го разбереме длабокото значење на постот?
Најважно е дека кој го практикува постот најдобро го знае тоа. Кога една личност, особено во првите денови е опфатена од нервозата, таа станува уште повеќе мрачна, понекогаш дури и натажена. Постот може да биде вежба и наместо да станеме подобри, тој нѐ прави посурови и понервозни. И во овој случај, наместо да се пости, а потоа да се нарушува братскиот живот, подобро е да не се пости. Исус сигурно ја видел можноста за расипаноста на постот, пред сѐ во лицемерието, да се покажеме пред другите; исто така како и во постот кој го задоволува сопствениот „религиозен апетит“, надворешниот изглед на аскетизам. Овој последниот не е пост кој за цел ја има добротворната љубов, која што секогаш е цел на секој христијански став. (…)
За време на постот сите христијани од Истоткот повеќе пати во денот ја молат молитвата на Свети Ефрем, а исто така е добро позната и на Западот. Тоа е молитва во која се повикува понизноста и секој еден се признава дека е грешник пред Господа за да му побара дух на кротоста, на љубовта: „Направи, никогаш да не му судам на братот, туку дај ми срце полно со милосрдие и чувства“. (…) Затоа оваа молитва од Свети Ефрем исто така е распостранета затоа што сите ја чувствуваат оваа потреба да ја бараат Божјата милост и да бидат милостиви кон другите. (…)
А надворешните гестови, доколку гарантираат единство на телото со умот и со срцето, тогаш и тие се важни. Не може да се молиме само со умот, а телото да го држиме во позиција која нема никаква врска со молитвата: тоа е „духовна шизофренија“. Затоа кога од Бога се моли понизност, нормално е да се приклониме, да клекнеме на колена, и да се поклониме. Тоа е положбата на митникот во храмот кој се моли: „Боже, биди милостив спрема мене грешниот“ (Лк 18,13). Ако тоа се направи со вера, приклонетоста не е надворешност, туку едноставно е занак дека телото ја придружува мислата и молитвата како духовна сила.
Манастир Бозе/З.А.
